Muzeum Plakatu w Wilanowie otrzymało w 2002 roku niezwykły dar – zespół afiszy pochodzących z wyposażenia dawnego kina. Duże, często nadwerężone przez czas i historię papiery ujawniają warsztat wczesnego filmowego plakatu. Możemy zajrzeć do kuchni reklamy filmowej.

Już około 1915 roku wraz z filmami sprowadzano od producentów – „półplakaty”, lito-offsetowe reprodukcje niezamkniętych kompozycji, przypominające realistyczne lub ekspresjonistyczne obrazy, na których miejscowe kina dodrukowywały podpisy. Nierzadko bywały one dziełem scenografów filmowych, jak w wypadku cieszącego się w Polsce popularnością pierwszego filmu – horroru Golem. Jak się narodził (wyświetlany jako Golem z Pragi, reż. Carl Boese, Paul Wegener). Film ten, odebrany jako antysemicki (Wegener był później reżyserem propagandy hitlerowskiej), na skutek protestu środowisk żydowskich został ostatecznie zdjęty z ekranu, w wyniku czego zobaczyło go niewielu widzów. Zachowany w zbiorach Muzeum Plakatu niewypełniony, a jedynie podpisany ołówkiem na odwrocie, plakat nieznanego autorstwa jest ciekawym śladem losów podobnych realizacji.

Plakaty zamawiane do kin i plakaty filmowe były projektowane w taki sposób, aby mogły służyć w różnych miejscach i w różnych okolicznościach. Typową formą filmowego plakatu były tzw. ramówki, czyli plakaty „puste”, wykonywane nie do filmów, lecz dla kin – wizualne wizytówki coraz bardziej popularnych miejsc rozrywki. Doklejano do nich, na pozostawionych pustych płaszczyznach, informacje lub dodatkowe fotosy.

Niektóre plakaty wędrowały z filmami od kina do kina, często z kraju do kraju, a ich powierzchnia stawała się coraz grubsza od kolejnych warstw papieru. Tak było między innymi z reklamą znanego niemieckiego filmu muzycznego w reżyserii Richarda Oswalda, do którego obowiązywała firmowa promocja. W polskich kinach doklejano z boku lub na dole niewielkie typograficzno-informacyjne afisze z tłumaczeniem i spolszczeniem nazwisk aktorów, postaci, informacją o twórcach i realizatorach. Niekiedy w tłumaczeniu zmieniano nawet tytuł filmu. Proponowane przez agencje reklamowe kompozycje miały charakter prymitywny i adresowane były do mało wyrafinowanego widza, licencja filmowa nie pozwalała jednak polskim twórcom na odrębną interpretację.

(Dorota Folga-Januszewska)

Prof. Dorota Folga-Januszewska – historyk sztuki, muzeolog; od 1979 r. pracownik Muzeum Narodowego w Warszawie, w latach 2007–2008 dyrektor MN; od 2011 r. dyrektor Instytutu Muzeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego i profesor tej uczelni; od 2005 członek grupy ekspertów EU ds. muzeów (Culture Unit); autorka ponad 250 książek, katalogów, artykułów i opracowań w zakresie sztuki XX wieku, muzeologii, teorii sztuki.

Prof. Dorota Folga-Januszewska – historyk sztuki, muzeolog; od 1979 r. pracownik Muzeum Narodowego w Warszawie, w latach 2007–2008 dyrektor MN; od 2011 r. dyrektor Instytutu Muzeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego i profesor tej uczelni; od 2005 członek grupy ekspertów EU ds. muzeów (Culture Unit); autorka ponad 250 książek, katalogów, artykułów i opracowań w zakresie sztuki XX wieku, muzeologii, teorii sztuki.

Prof. Lech Majewski – profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, artysta plastyk, znany plakacista i projektant książek.