Wonny nadmiar

Album zatytułowany „Kazimierz Dolny” to ponad osiemdziesiąt fotografii Piotra Witosławskiego opatrzonych komentarzem Olgierda Budrewicza. Opracowana graficznie przez Władysława Plutę, książka ukazała się w serii albumów Wydawnictwa Bosz zatytułowanej „Polska”. Kazimierz Dolny to jedno z najpiękniejszych polskich miast, obok Zamościa, Bolesławca, Chełmna, Tarnowa czy Nysy. Powstał najprawdopodobniej w XII wieku. Od lat toczy się dyskusja, czy jego nazwa pochodzi od króla Kazimierza Sprawiedliwego czy Kazimierza Wielkiego. Na wysmakowanych fotografiach możemy podziwiać najwspanialsze budowle trzytysięcznego dzisiaj miasteczka: trzynastowieczną średniowieczną basztę i ruiny zamku z XIV wieku, kościół farny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i Bartłomieja, w którym znajdują się najstarsze – pochodzące z 1620 roku – organy w Polsce, kościół św. Anny, Reformatów, klasztor Franciszkanów, siedemnastowieczne kamienice Przybyłów – pod św. Krzysztofem i pod św. Mikołajem, kamienice Celejowską i Gdańską, dom Kifnerów, wreszcie spichlerze: Mikołaja Przybyły, Pod Wianuszkami i Pod Żurawiem. Wielkie wrażenie robią zdjęcia ogólne rynku oraz panorama miasta z Góry Trzech Krzyży. Warto zwrócić uwagę na fotografie ulic: Lubelskiej, Plebanki, Krzywego Koła, na kapliczkę Chrystusa Frasobliwego z XVI wieku i na chatę Niezabitowskich z XVIII wieku. Osobny blok zdjęć to wille: Berenców, Krwawicza, Murka, Pod Wiewiórką, czyli dom Marii i Jerzego Kuncewiczów, wreszcie dom Tadeusza Pruszkowskiego, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, który w okresie dwudziestolecia międzywojennego przywoził tutaj studentów na malarskie plenery. Mamy tu również rzadkiej urody fotografie z okolic Kazimierza: z wąwozu Korzeniowy Dół, z Męćmierza z charakterystycznym starym drewnianym wiatrakiem, z leżącego po drugiej stronie Wisły Janowca, w którym wznoszą się monumentalne ruiny zamku Piotra Firleja. Pomnik w Wąwozie Czerniawy, zbudowany z macew ocalałych ze zniszczonego przez hitlerowców cmentarza żydowskiego, przypomina o tym, że klimat dawnego Kazimierzu tworzyli również, mieszkający tu przez stulecia, Żydzi. O tym, czym był i czym jest Kazimierz, mówią celnie dobrane cytaty z pism: Jana Parandowskiego, Adolfa Dygasińskiego, Konrada Winklera, Marii Kuncewiczowej, która stwierdziła: „W Kazimierzu życie wydawało się teatrem, a świat dekoracją”. W powstałym w latach 30. XX wieku wierszu „prowincja noc” awangardowy poeta Józef Czechowicz napisał: „w zmierzchu piękno kaźmierza wzbiera w wonny nadmiar”. Nie inaczej.